Een dag

Zeven uur, de wekker begint te rinkelen, ik tast slaapdronken rond en weet hem uiteindelijk tot stilte te manen. Het is warm in de kamer, ondanks de nog steeds zoemende ventilator heb ik nood aan frisse lucht. Buiten is de stad alweer wakker, ik hoor stemmen, fluiten en zelfs al muziek. Ook Eliza is al druk in de weer. Al fluitend, zingend en heupenwiegend doet ze het werk. Ze propt bijna alle huishoudelijke taken in de ochtend, dan kan ze de rest van de dag rusten. Ze veegt poetst, doet de afwas en de was en maakt ontbijt. Als ik niet snel genoeg uit mijn kamer kom bonst ze op de deur en roept ‘Isabello’ om geld voor brood te vragen. Buiten is het al enkele uren weer licht, de aarde begint op te warmen. Vaak regent het in de nacht en een deeltje van de ochtend. Dat maakt dat alles nog fris is. Onnodig om truien of kleren bij aan te doen de temperatuur is ideaal. Ik zet me neer op de drempel van de deur, er zijn geen tafel en stoelen, net zoals op kamp. Brood met boter, soms pindakaas en banaan, thee van vers citroensap. Als er veel tijd is krijg ik toast en groenten omelet met warme melk. Soms komen er in de ochtend al mensen langs. Soms gewoon om te praten, soms om muziek te luisteren of om Eliza of mij ten huwelijk te vragen. Het is altijd druk. Pas rond acht uur begin ik te beseffen dat ik me moet haasten. Ik moet mijn boeken pakken, me deftig aankleden, haren kammen. Allemaal net als in België. Maar de haast is nooit zo groot, ik hoef geen trein halen. Als ik te laat kom, is dat niet zo erg. Regen is een geldig excuus om later te komen. Ik wandel de berg af van het huisje, het stadje in. Ik laat mijn blik over het water glijden, het glinstert in de ochtendzon. Hier en daar een kano of vrouwen langs de kant die de was doen en ondertussen hun kinderen in het water laten spelen. Nkhata Bay is zelfs in de ochtend al druk. Op maandagochtend vooral, dan is het markt. Het is gezellig, de straat is dan vol met zwarte bewegende hoofden. Marktkramers proberen je soms te lokken maar meestal is het rustig en maken ze een praatje met elkaar en letten op de spelende kinderen. Meestal zijn het vrouwen, met baby’s aan hun borst of op hun schoot. Voor hen uitgestald, lekkere groeten en fruit, vis en allerhande nuttige spullen, zoals potten, kleren, lampen. Onderweg kom je kinderen en vrouwen tegen met dingen op hun hoofd voor de markt. Op andere weekdagen is het rsutiger, dan zijn de straten leger en sfeer rustiger. Ondertussen ken ik al verschillende soorten begroetingen: chichewa, chitumbuka, chitonga of gewoon Engels. Ik vind het heel erg leuk om begroet te worden. De mensen kijken me niet meer zo vreemd aan omdat ik blank ben, de meesten kennen me al een beetje en maken soms een praatje. Ik hou van die vriendelijke open mentaliteit. In Nkhata Bay zijn er veel blanken, vrijwilligers of toeristen. Ook de blanken groeten elkaar vriendelijk. Het is altijd een probleem om toch nog op tijd te komen. Eenmaal ik aangekomen ben in de gevangenis heb ik de gewoonte om iedereen te groeten en soms even te praten. Sommige collega’s zijn echt heel erg leuk. Daarna ga ik naar Mister Ndolo’s kantoor om ook hem te begroeten, meestal overloop ik met hem even wat ik van plan ben die dag. Ik begin meestal met langs te gaan bij al de projecten, om te zien hoe ze lopen. Ik begin met carpentry en carvingproject. In een klein stenen gebouwtje naast de gevangenis is er een groepje gevangenen in witte pakjes druk bezig met het maken van bedden, meubels en allerhande carvings. De toeziende officier houdt alles in de gaten. Soms is Kelvin, de leraar carvings aanwezig om nieuwe dingen aan te leren. Hij wordt de rastaking genoemd, draagt losse kleren en heeft zijn lange dreads op zijn hoofd gebonden. Zelf heeft hij een winkel met carvings. Meestal komt hij driemaal per week de gevangenen les geven, de rest van de tijd moeten de gevangenen zelfstandig werken. Onder een afdakje van riet met een plastik zeil tegen het regenen staan twee werktafels waaraan de gevangenen werken. Soms staan er ook afgewerkte bedden en andere spullen uitgestald.
Daarna ga ik een kijkje nemen naar de akkers, meestal zijn er gevangen bezig met maaien of groenten oogsten. Het veld is groot en staat vol met bananenbomen, mais, papajabomen, kolen en andere groentjes om het voedsel van de gevangenen te verrijken. Als er over is wordt er ook aan de cipiers gegeven. Tegen het middaguur komen de gevangen terug met hun handen vol met groenten en fruit. Hun witte pakjes zitten dan helemaal onder de aarde, ze hebben de hakmessen nog in hun handen. Voor ze dan weer naar binnen mogen worden ze gefouilleerd om er zeker van te zijn dat ze geen tabak of andere stoute dingen mee naar binnen smokkelen.
Daarna ga ik binnen in de echte gevangenis. Meestal zitten er bezoekers aan de tralies om de gevangenen te bezoeken en eten te brengen. Bezoekers en gevangenen mogen elkaar niet aanraken. Een van de gevangenen is boodschapper, hij geeft al het voedsel door aan de gevangenen. Alles wordt gecontroleerd, de bezoekers moeten eerst voorproeven voor het doorgegeven wordt. Altijd als er een nieuwe bezoeker komt roept de boodschapper de naam van de gevangene heel erg luid de gevangenis in.
Aan de tralies zit nu ook de kleermaker, aan het werk om verstellingen te doen. Er zijn bezoekers die kleding om te repareren meebrengen. Er staat steeds een groepje gevangenen rond om toe te kijken.
Binnengekomen ga ik meestal eerst naar de bibliotheek. De klaslokalen zijn bezet, er wordt lesgegeven. De gevangenen zelf geven elkaar les en ook sommige cipiers dragen hun steentje bij. De bibliotheek is stoffig en meestal rommelig. Samen met de bibliothecaris, één van de gevangene die verantwoordelijk is voor de bib, ruim ik alles op. Iedere week zijn er enkele uitleenmomenten voorzien. De gevangenen mogen dan boeken kiezen, alles wordt opgeschreven en bijgehouden in een groot schrift. Het is veel werk om alles weer deftig te zetten. Soms komen er gevangenen binnen om te praten over problemen die ze ondervinden. Mister Chitsukwa en ik proberen dan te luisteren en te helpen waar mogelijk. Maar vaak gaan de vragen over geld of spullen die ze nodig hebben van buiten, dan weigeren we.
Als ik klaar ben met de bibliotheek ga ik naar de klaslokalen om te lijken wie er aan het lesgeven is. De gevangenen geven elkaar les, meestal enkel op primary school niveau. Als er een lokaal vrij is kan ik zelf ook les geven. Ik heb een lees- en schrijfgroepje opgestart om de lees- en schrijfvaardigheden te verbeteren. We doen een kort verhaaltje in de les. Eerst lezen ze elk alleen het verhaal en lossen vraagjes op over de tekst. Zo weet ik wie snel leest en begrijpt en wat in de tekst niet goed begrepen wordt en nog moet uitleggen. Nadien lees ik de tekst luid op voor en staan we stil bij moeilijke woorden. We gebruiken woordenboeken als we het een moeilijk woord is. Dan moeten ze zo snel mogelijk het woord opzoeken in de woordenboeken en de juiste betekenis kiezen. Soms laat ik hen ook woorden tekenen of uitbeelden. We lezen dan de tekst samen, ieder een deeltje, allemaal verschillende stemmen en uitspraken. Het is mooi om te horen. Soms probeer ik te corrigeren bij foute uitspraak. OP het einde van de les geef ik meestal een opdracht mee. Een verhaaltje of een rijmpje schrijven over een bepaald onderwerp. Soms bouwen we dan voort op één van de brouwsels.
Als ik klaar ben is het meestal tijd om twee uur middagpauze te nemen. Het duurt altijd een tijdje voor ik echt vertrek. Ik blijf praten met de cipiers, ze zitten allemaal samen in het hutje voor de gevangenis te eten en te praten. Ze willen me chichewa of chitumbuka leren of nodigen me uit om te komen eten. Ik neem afscheid en wandel naar huis. Het is nu heel erg warm, de zon brandt. De meeste mensen zitten binnen beschut tegen de zon. De mensen die in de straten lopen, wandelen traag. Vlakbij de gevangenis zitten er kindjes onder een boom om sinaasappels, mandarijntjes, nootjes en zakjes zoete drank te verkopen. 5kwacha elk, ongeveer 0,025 euro. Als ik verder wandel kom ik langs de roze bar. Meestal zitten er mzungu’s omringd door de beachboys die hun spullen proberen te verkopen. Verder door langs de stoffige straat die naar het marktje leidt. Dan de heuvel naar de baai waar mijn gele huisje staat. Er klinkt muziek. Eliza zit binnen verscholen tegen de zon. Het vuurtje van het koken smeult nog na. Vaak als ik thuiskom ligt er een leguaan te zonnen op de stenen voor het huisje. In het begin verschoten we altijd, maar nu noemen we hem ons huisdier. Hij heeft een staart die groter is dan zijn lichaam en als hij ons ziet loopt hij altijd heel grappig weg. Ik smijt mijn spullen op Eliza’s bed en ga zelf ook vermoeid zitten. Ze heeft lekker gekookt. Rijst met bonen of patatjes met tomaten, paprika, aubergine, uien en worteltjes. Twee plastic borden op elkaar om het eten warm te houden. Een glas met ijskoud water. Ik heb honger, maar nooit zoveel als ze voor me kookt. We praten, eten en lachen . Ze vertelt me wie er langs geweest is. Ik vertel over de mensen en het werk. Ze vertelt me vaak verhalen over hun cultuur; vrouwen die medicijn in hun heupen spuiten om bredere heupen te hebben, verhalen over wichcraft. Als het warm is ren ik naar beneden om in het meer te zwemmen, er is een mooi plekje om te zwemmen vlakbij. Ik moet enkel de heuvel af lopen naar beneden. Er is een klein strandje en een eilandje van rotsen. Het water heeft de ideale temperatuur. Ik blijf gewoon dobberen op het water, er zijn lichte golven die je heen en weer wiegen. Soms blijf ik even op het standje liggen genieten tot het tijd is. Soms komt er tijdens de middag iemand langs. Dan gaan we allemaal buiten zitten onder de bouw bij het enige schaduwplekje. We drinken sobo en praten. Snel voor ik naar het werk ga moet ik al mijn boeken samen zoeken en de les voorbereiden, op vijf minuutjes soms helemaal geen voorbereiding. Het is echt heel erg warm. In de namiddag geef ik Franse les. De cipier die aan het hek staat laat me naar binnen. Als ik in de gevangenis kom wordt ik altijd begroet door de gevangenen. Langs alle kanten hoor ik ‘Hello Madam’ ‘How are you today?’. Maar ook in chitumbuka of zelfs Frans. Na de les slenter ik naar huis, soms blijf ik kijken naar de voetbalmatch. We zitten dan allemaal op de muur van het afdakje over de haag naar de match te kijken, het voetbalveld is omringd met toeschouwers. De massa gaat helemaal op in het spel. De weg naar huis gaat echt traag, ik kom mensen tegen die iets vragen of willen. Meestal is het laat als ik thuiskom. Ik eet fruit en drink koud water. Het is heerlijk om zoveel bananen, sinaasappels, noten en mandarijnen te kunnen eten. Dan moet ik onderbroeken wassen. Het is onbeleefd om het aan Eliza te vragen. Dus ga ik naar het kraantje achter het huis vlakbij onze citroenenboom. Alles moet uitgewassen worden met de hand. Ik doe het graag. Zeep en dan goed wrijven, spoelen en opnieuw beginnen tot alles proper is. Dan aan de waslijn omhoog hangen. Vlakbij ons huisje hebben we een prachtige tuin ontdekt. Een stukje paradijs. Er staan twee citroenenbomen vol met rijpe vruchten. Aan de andere kant staat een huisje met een mangoboom. Onder de mangoboom is er een klein fonteintje. Het lijkt verlaten. Als je verder langs het padje, dat tussen het hoge gras loopt, wandelt, naar het einde van de baai, kom je op een open vlakte. Dit is bijna het einde van de baai. Soms ga ik daar liggen lezen totdat de mieren me beginnen aanvallen. Maar meestal komen er mensen op bezoek om te praten. Eliza is druk bezig nsiema te koken. Het wordt snel donker, in het gras zitten allemaal krekels en vuurvliegjes. Er klinkt een aangenaam twinkelend geluid, en de lichtjes van de vuurvliegjes flikkeren aan en uit. We eten nsiema met tomaat met onze handen. Eerst wassen, dan eten. Er zijn hopen muggen, dus we moeten ons goed bedekken. Ik ga vroeg slapen, na het eten praat ik met Eliza of andere bezoekers. Als de watchman komt begint ze druk Chitumbuka te spreken. Het leven is hier anders en toch hetzelfde.